Travma ve yas arasındaki farkların bilinmesi çok önemlidir. Eğer bu farkları bilmezsek travma mağduru bir yakınımızı yas tutuyor zannederek hatalı hatta ona zarar verecek davranışlar sergileme ihtimalimiz yükselir. Ne yazık ki günümüzde özellikle travma mağduru çocuklar da ebeveynleri tarafından yeterince anlaşılamamakta ve bu nedenle çocuklar daha da fazla zarar görebilmektedir. Bu yazıyı ebeveynlerin daha dikkatli okumalarını öneririm.
Yas, önemli bir kayıptan sonra gelen doğal bir tepkidir. Travma ile yas tepkilerinin karıştırıldığı durumlar söz konusuysa ortada bir kayıp var demektir. Çok fazla tanımlara girmeden bu yazıyı hiç adetim olmadığı üzere kısa tutacağım. Sadece travma ve yas tepkilerinin farklılıklarına değinerek yazımı bitireceğim. Muhtemelen sonraki yazılarımda yas’ın 5 aşaması dahil travmatik yas tepkilerini de içeren daha detayı bir yazıyı sizlerin istifadesine sunarım.
Küçük bir uyarıda bulunmak istiyorum. Eğer bir travmatik olay mağdurunun yas tuttuğunu ve bu nedenle bazı davranışlarda bulunduğunu düşünürseniz ne onu anlayabilirsiniz ne de ona yardımcı olabilirsiniz. Hele bu travma mağduru kişi çocuğunuz olduğunda işler daha da sarpa sarar. Bu nedenle aşağıdaki listenin özellikle ebeveynler tarafından daha fazla dikkate alınmasını istirham ediyorum.
Travma ve Yas Arasındaki 11 Fark
- Yas tutan kişinin yaşadığı duygu üzüntüdür. Travma yaşayan kişi ise daha çok dehşet içinde hisseder.
- Yas tutan bir kişiyi gördüğünüzde bunu anlarsınız. Travma mağdurlarını ise her zaman bu kadar kolay anlayamazsınız.
- Yas tutan kişiyi konuşmak rahatlatırken aynı durum ne yazık ki travma mağdurları için geçerli değildir. Hatta kimi travma mağdurları yaşadıkları travma konusunda konuşamazlar bile.
- Yas tutan kişinin çektiği acı, kayıpla ve bu kaybın kabullenilmesiyle ilgilidir. Travma mağduru ise çektiği acıyı kayıp duygusuyla başa çıkılamayan bir çaresizlik ve güvensizlik olarak deneyimler.
- Yas tutan kişiler öfkelenebilirler ama bu öfkeyi şiddete çevirmezler. Travmada ise öfke çoğunlukla başkalarına veya kendine yönelik şiddet şeklinde ortaya çıkabilmektedir.
- Yas tutan kişideki suçluluk duyguları kaybedilen kişiyle ilgili ‘keşke..’ cümleleridir. Travma yaşayan kişideki suçluluk ise daha çok yaşanan olaydan kendisini sorumlu tutma şeklindedir.
- Yas tutan kişi kendisiyle ilgili olumsuz cümleler kurmaz ve özgüven sorunları oluşmaz. Travma yaşayan kişiler için bu durumun tam tersi söz konusudur. Yani kişi hem kendisiyle ilgili olumsuz düşüncelere kapılır hem de özgüven sorunları baş gösterir.
- Yas tutan kişi rüyalarında kaybedilen kişiyi görürken travma yaşayan kişi daha çok kabuslar görür.
- Yas tutan kişi travma tepkileri göstermez fakat travma yaşayan kişi yas tepkileri de gösterir.
- Yas tutan kişi duygularının boşalmasıyla eski haline döner. Travma yaşayan kişi ise duygularının boşalmasının yanında duygularını da düzenlemeye ihtiyaç duyar.
- Yas tepkileri zamanla yok olur. Travma belirtileri ise zamanla daha da kötüleşebilir ve travma sonrası stres bozukluğu dahil pek çok psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıklara sebep olabilir.
Bu kısa yazının sizlere faydalı olacağını düşünüyorum. Her türlü görüş, öneri ve eleştirilerinizi benimle paylaşmanızdan mutluluk duyarım. Selamlar.
Hakan Tokgöz
Klinik Psikolog
Çocuklarda Travma – 37 Öneri – 24 Belirti
Yararlanılan Kaynaklar:
- Ey Travma Bizden Uzak Dur, Peter A. Levine-Maggie Kline, Doğan Kitap, 2014
- https://www.griefrecoverymethod.com/blog/2015/02/what-difference-between-trauma-and-grief
