Çocuklarda Panik Atak – Aileler için 7 Öneri

Çocuklarda panik atak veya diğer kaygı verici durumlar aileleri tedirgin eden hatta kimi zaman da dehşete düşüren durumlardır. Fakat korkmak ve dehşete düşmek bu durumdaki çocuk için durumu ağırlaştırmaktan başka bir işe yaramamaktadır. Sanırım öncelikle panik atak konusunda ve çocukların gelişimleri konusunda bilgi sahibi olmak aileler için çok daha büyük bir önem arz etmektedir. Çocuklar duygularını açık bir şekilde ifade edemeyebilirler. Dolayısıyla bazı durumlarda çocuğunuzun yardıma ihtiyacının olup olmadığı konusunda bile net bir kanaate sahip olamayabilirsiniz. Fakat panik atak yaşayan çocuklar için bu durum istisna olabilir. Panik atak yaşayan çocuklar beklenmedik ve tekrar eden yoğun korkular yaşarlar. Yetişkinlerde olduğu gibi hızlı kalp atışı ve nefes almakta güçlük de çeken çocuklara ailelerin nasıl yaklaşacağını ele alacağız. Kimi çocuklar bu durumu birkaç dakikalığına yaşarken kimi çocuklarda ise daha uzun sürebilmektedir. Bu yazıda panik atak geçirdiğini düşündüğünüz çocuğunuza yardım etmeniz için bazı önerilerde bulunmaya çalışacağım. Öncelikle kısaca panik atak belirtilerine hızlıca göz atalım.

Çocuklarda Panik Atak Belirtileri

 

1. Panik atak geçiren çocuklar yoğun bir korku yaşarlar.
2. Kalp atışları hızlanır.
3. Baş dönmesi olur.
4. Nefes darlığı ve boğulma hissi yaşarlar
5. Göğüs ağrılarından şikayet ederler.
6. Mideleri bulanır.
7. Bazı gerçeklikle ilgili değerlendirmeleri bozulabilir.
8. Ölüm korkusu yaşarlar.
9. Kontrolü kaybetme korkusu yaşarlar.

Panik atak yaşayan çocuklar bu belirtilerin tümünü olmasa da bir kısmını yaşarlar. Çocuklar korkularını, kaygılarını her zaman bu şiddette yaşamazlar. Genellikle anksiyete veya kaygı bozukluğu diyebileceğimiz durumları da göz önünde bulundurmamız gerekir. Bu kadar şiddetli olmasa da hayatın geneline yayılmış kaygı durumu söz konusudur. Lafı çok uzatmadan çocuklarda yaşanan anksiyete belirtilerine de göz atıp asıl konumuza devam edelim.

Çocuğunuzun Anksiyete Yaşadığını Nasıl Anlarsınız?

 

Anksiyete yaşayan çocuklar;

1. Konsantrasyon sorunları yaşarlar.
2. Uyumakta güçlük çekerler.
3. Yeme alışkanlıklarında ciddi değişiklikler olur.
4. Ani öfke patlamaları yaşayabilirler.
5. Sık tuvalete giderler.
6. Gergin olurlar, yerinde duramazlar.
7. Sebepsiz bir şekilde normalin üzerinde ağlamaları olur.
8. Ebeveynlerinden ayrılmak istemezler, onlara yapışırlar.
9. Kendilerini kötü hissederler.
10. Sık sık karın ağrılarından şikayet ederler.

Çocuklarda Panik Atak Durumlarında Aileler için 7 Öneri

 

1. Sakin Kalın

Sizin sakinliğiniz panik atak yaşayan çocuğunuz için çok büyük bir önem arz etmektedir. Şu koca dünyada kendisine en fazla güvendiği kişinin (Anne-Baba) yüzünde göreceği dehşet, çocuğu daha da kötüleştirir. Kontrol duygusunu yitirdiğini hisseden çocuğun şefkatle ve sakince bakan bir çift göze, sakinleştirici bir ses tonuna ihtiyacı vardır. Zaten kontrol duygusunu yitirme hissi çocukta inanılmaz bir korkuyu tetikleyen ezici bir durumken bir de üstüne anne-babasının dehşetle bakan gözleri, üstüne tuz-biber ekmektedir. Sakin kalmak bu işin A-B-C’sidir. Henüz bu maddede sorun yaşarsanız diğer maddelerde sorun yaşamanız muhtemeldir. Bir de tersten bakalım. Kimi ebeveynler de gereğinden fazla sakin kalıp çocuğun ihtiyaçlarına kayıtsız bir tutum sergileyebilmektedir. İhtiyaç duyduğunuz bir anda bu dünyada sizin için en güvenilir yakınlarınızın size duyarsız kalması ne kadar dehşet verici olurdu. Sizin sakin kalmanızın ne kadar önemli olduğunu ayna nöronlara bakarak daha detaylı görebiliriz.

Ayna Nöronlar: İçinde yaşadığımız dünyada gördüklerimize (işittiklerimi, tattıklarımız vb.) bakarak, sadece başkalarının davranışlarını değil, duygusal durumlarını da taklit ederiz. Diğer bir deyişle, ayna nöronlar bizim sadece başkalarının davranışlarını değil, hislerini de taklit etmemize izin verebilir. Biz sadece ne gibi bir davranışın gelmekte olduğunu değil, onun altında ne gibi bir duygunun yattığını da hissederiz. Bu yüzden, başka bir kişinin davranışlarını, niyetlerini ve duygularını bir sünger gibi çektiğimiz için, bu özel nöral hücrelere ‘sünger nöronlar’ adı verilmiştir. Bunları bir ayna gibi ‘geriye yansıtmakla’ kalmayız, bunların altındaki duygulara da teslim oluruz.

2. Çocuğunuzun Yanında Olun

Fiziksel olarak yanında olmanız bir şey ifade etmez. Duygusal olarak çocuğunuzun yanında olmanız çok önemlidir. Çocuğunuz dinlenilmek, anlaşılmak ister. Onun duygusal ihtiyaçlarına duyarlı olduğunuzu hissettirmeniz çok önemli. ‘Kızım bunda korkacak ne var?’ ‘ Oğlum saçmalama hiçbir şey yok’ ‘Dikkat çekmeye çalışıyor’ gibi ifadelerle çocuğunuza yardımcı olamazsınız aksine onun kendisini daha kötü hissetmesine neden olursunuz.

3. Duyguları Konuşun

Çocuğunuzun yaşadığı korkuyu, kaygıyı, paniği konuşmanız ona yardımcı olur. Genellikle yapılan hata şudur: Çocuğun o an için dikkatini başka yöne çekmeye çalışarak yaşadığı bu karmaşık duyguyla baş etmesi için oluşan anlık fırsatlar kaçırılmaktadır. Krizi fırsata çevirme şansınızı kullanın. Bazen hayatımızdaki büyük atılımlar kriz dönemlerinde aldığımız önemli ve sağlıklı kararlara bağlıdır. Bırakın çocuğunuz da yaşadıkları hakkında iç görü sahibi olabilsin ve bunun o kadar da korkulacak bir şey olmadığını tecrübe ederek öğrensin. Anlık dikkatini başka yönlere çekerek ona bir sonraki deneyimlerinde bu tür duygularla baş edebilme yeteneği kazandıramazsınız. Sorun varsa ilgilenin, ötelemeyin, halının altına süpürmeyin. Duyguların konuşulması çocuğu rahatlatır. Yetişkinler olarak kendimizden pay biçelim. Bizler de yeri gelip de bir yakınımıza duygularımızdan bahsetmeye başladığımızda rahatlarız.

4. Güvende Hissetmesini Sağlayın

Çocuğunuzla sakin bir şekilde konuşmanız onun kendini daha sakin ve güvende hissetmesine neden olur. Çocuğunuza ismiyle hitap ederek bunu atlatabileceğini söylemeniz onun açısından çok önemlidir. Ona derin bir nefes almasını söylemeniz sakinleşmesine ve güvende hissetmesine neden olur. Sizin için küçük ama çocuğunuz için hayati derecede önemli olan birkaç kelimeyi çocuklarınızdan esirgemeyiniz.

5. Yaşadıklarının Geçici Olduğunu Söyleyin

Duyguların olduğu gibi tanınması, yani onların geçici ve değişken olduğunun da kabul edilmesi gerekir. Bunlar ruh halleridir, karakter özellikleri değil. Yaşadıklarının geçici olduğunu bilmeleri çocukları rahatlatır. Çocuğunuza bu durumun biteceği konusunda güvence verin. Fakat aşırı derecede güvence vermemeniz gerekir. Aşırı güvence vermeniz çocuğun bu konuda bir takım şüpheler geliştirmesine sebep olabilir. Unutmayınız ki çocuğunuza yaşamış olduğu bu durumla başa çıkması için destek veriyorsunuz. Sizin tek fonksiyonunuz budur. Çocuğun yaşadıklarını sizin aşırı müdahalelerle aşmanız mümkün değildir. Krizi fırsata çevirmek bir yana krizi derinleştirirsiniz. Eğer aşırı derecede güvence vermek gibi bir hataya düşüyorsanız henüz 1. maddede yani kendiniz sakin kalma konusunda sorun yaşıyorsunuz demektir.

6. Fiziksel Belirtilere Dikkat Edin

Çocuğunuzun yaşadıkları sadece zihninde oluşan bir takım düşünce ve duygulardan ibaret değildir. Panik atak yaşayan çocuklar aynı zamanda fizyolojik belirtiler de yaşamakta ve bu durum onların korkularını bir kat daha artırmaktadır. Hızlı kalp atışı, baş dönmesi, boğulacakmış gibi olması türünden yaşadıklarının çok kısa sürede geçeceğini çocuğunuza söyleyin. Çocuğunuzun vücudundaki değişimlerin herhangi bir hastalıktan değil yaşadıkları korkudan kaynaklandığını, bu yaşadıklarının bütün insanlarda olabileceğini ve geçeceğini söylemeniz onu rahatlatacaktır.

7. Zaman Verin

Bütün bu yardımlarınız hemen çocuğunuzu sakinleştirmez. Sakinleşmeleri için onlara zaman tanıyın. Çocuğunuzu sakinleşmesi için acele ettirerek onların yeni bir stres kaynağı olmayın. Çocuklarda olumlu değişimler yetişkinlere oranla çok daha hızlı olur fakat bu hemen olacağı anlamına gelmez.

Sözler Daha Fazla Onarır veya Zarar Verir – Çocuklarda Panik Atak

Çocuğunuzun yaşadığı olay ne olursa olsun, hissettiği duygu ne olursa olsun ebeveynler olarak sizlerin ağzından çıkacak sözlerin, gözlerinden çıkacak bakışların, hissettiğiniz duyguların onlara birçok profesyonelden daha fazla yardımcı olacağını unutmayınız. Çocuklar kritik durumlardan ebeveynlerinin gözlerindeki güvene veya dehşete göre etkilenir. Dolayısıyla daha en başta yani sakin kalma konusunda gerekli beceriyi gösteremiyorsanız çocuğunuza böylesi acil durumlarda yardımcı olmanız söz konusu olamaz. Çocuklar, sizlerin ağzından çıkan sözlerin içeriğine değil arkasındaki duyguya bakarlar. Dolayısıyla sakin kalmanız temeldir. Bu temelde sorun varsa üstüne çıkacağınız katların güven vermesi söz konusu olamaz.

Çocuklarda Panik Atak ve Panik Bozukluk

 

Çocuğunuzun panik atak yaşamış olması onun hasta olduğu anlamına gelmez. Kimi zaman önemli yaşam olaylarının ardından yaşanan panik ataklar geçici olabilmektedir. Ayrıca panik atak diye bir hastalık yoktur. Panik atak, belirtiler kümesine verilen isimdir. Dolayısıyla pek çok farklı rahatsızlıkta panik ataklar görülebilir. Örneğin fobileri olan bir çocuk korkuları nedeniyle panik atak yaşayabilir. Günümüzde panik atak sıklıkla panik bozukluk rahatsızlığıyla eş anlamlı kullanılmaktadır. Çocuklarda panik atak olması onların mutlaka panik bozukluk yaşadığı anlamına gelmez. Çocuğunuz tekrarlayan panik ataklar yaşıyorsa, bu atakların yeniden geleceği yönünde endişeler taşıyorsa o zaman panik bozukluğundan şüphelenebilirsiniz.

Çocuklarda diğer pek çok psikolojik sorun gibi panik bozukluğunun da teşhis edilmesi zor olabilmektedir. Fark edilmez ve gerekli önlemler alınmazsa panik bozukluk ve ilişkili diğer sorunlar çocuğun hayatında yıkıcı etkiler oluşturabilir. Sosyalleşme, okul başarısı vb. alanlarda ciddi sorunlara neden olabilir. Panik bozukluk sorunu yaşayan diğer bireyler gibi çocuklar da pek çok konuda çekingen olabilmektedirler. Yeniden aynı şeyleri yaşama korkusuyla pek çok yer ve durumdan kaçınmaya başlayan çocuklar hayatı kısıtlı olarak yaşama eğilimindedirler.

Ailesinde panik bozukluk rahatsızlığı olan çocuklar akranlarına göre 4-5 kat daha fazla panik bozukluk yaşama riski altındadır. Öneriler bölümünde hatırlarsanız sizin sakin kalmanızın temel olduğundan bahsetmiştik.

İnternetten aratarak bulduğunuz bu yazı veya diğer yazılar sadece ailelere bir takım öneriler verme gayesiyle yazılmış yazılardır. Lütfen bu ve diğer yazıları bir hekim görüşü gibi –psikologlar hekim değildir- değerlendirmeyiniz. Çocuğunuzun psikolojik sağlığı ile ilgili bir takım şüpheleriniz varsa ilgili uzmanla görüşmenizi şiddetle öneririm. Uygun destek kanalları bulunduğunda panik atak yaşayan çocuklar çok çabuk bir şekilde bu sorundan kurtulabilirler.

Önemli Not: Bu yazıda genel bilgiler verilmiştir. Çocuğun yaş ve diğer özel durumlarına göre öneriler çocuğun gelişim düzeyine uygun bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Çocuğunuzla ilgili yüzyüze veya online danışmanlık desteği de alabilirsiniz.

Kaynaklar:

Ben Hasta Değilim Çocuk Sağlığı ve Hastalıklarının Psikososyal Yönü, 2010, Nobel Tıp Kitabevi.

Bütün Beyinli Çocuk, Daniel J. Siegel – Tina Payne Bryson, Diyojen Yayıncılık,

https://kidshealth.org/en/parents/panic-factsheet.html

https://happiful.com/7-ways-to-help-a-child-who-is-having-a-panic-attack/

https://www.merckmanuals.com/home/children-s-health-issues/mental-health-disorders-in-children-and-adolescents/panic-disorder-in-children-and-adolescents