Çocuk Gelişim Psikolojisi, Hellen Bee ve Denise Boyd tarafından kaleme alınmış müthiş bir eser. Elimde kitabın Kaknüs yayınları, 2009 yılı, birinci baskısı mevcut. Daha sonra yeni baskısı çıktı mı bilmiyorum. Hemen belirtmek isterim ki henüz Kaknüs yayınlarından elime aldığım ve beğenmediğim bir kitaba rastlamadım. Kitabın özgün adı; The Developing Child, yani Gelişmekte Olan -veya Gelişen- Çocuk. Çeviren, Okhan Gündüz.
Toplam 6 bölümden oluşan kitap 992 sayfa ve kaynakçaya baktığımda kaynak sayısının –sıkı durun- 2365 olduğunu gördüm. Aslında sayması neredeyse 30 dakikamı aldı çünkü yazıları çok küçüktü. Kitap, kalınlığı ile gözünüzü korkutabilir fakat günümüzde özellikle ailelerin, uyduruk ve ekonomik ürün olarak rafları işgal eden bazı ‘kitap müsveddeleri’ tarafından ifsad edildiğini düşündüğümüzde mutlaka okunması gereken bir kitaptır diyebilirim. Kuramsal ve bilimsel bilgiden yoksun, ne geleneğe ne de modern bilime uymayan ne idüğü belirsiz paçavraların yanında böyle kitapları bulamazsınız. Bu yazıyı okuyan annelere ve babalara bu kitabı okumalarını şiddetle tavsiye ederim.
Kuşkusuz aileler için sıkıcı gelebilecek bilimsellikte olan bölümleri olmakla beraber hayati öneme haiz bilgileri içerdiği muhakkaktır. Dolayısıyla bu kitap bir kere okunup bırakılacak türden değil, kaynak olarak elimizin altında bulunması gereken bir kitaptır. Bu kitabın hem uzmanları hem de anne babaları tatmin edeceğini düşünüyorum.
Çocuk Gelişim Psikolojisi
Kitap hakkında biraz daha detay verecek olursam özellikle anne babalar için en önemli özelliği sözlük bölümünün olması. Şüphesiz bazı kavramları anlamakta zorlanacak olanlar için sözlük bölümü çok pratik. Bilmediğiniz bir kavram çıktığında sözlük kısmı hemen imdadınıza yetişiyor. Kitap sadece psikolojik değil aynı zamanda fizyolojik gelişime de değindiği için bir Klinik Psikolog olarak benim de bilmediğim pek çok kavram karşıma çıktı. Sözlük bölümü geniş tutulmuş ve açıklamalar yeterli bana göre. Toplam 322 kavram açıklanmış sözlük bölümünde.
Ayrıca indeks bölümü var ki bu tür kitapların olmazsa olmazıdır diyebilirim. Çünkü ‘Ya şu konu bu kitapta vardı’ diyoruz fakat indeks bölümü yoksa bul bulabilirsen. İndeks bölümünde de kitap eli bol davranmış ve toplam 21 sayfasını bizim konforumuz için indeks bölümüne ayırmış. Sonuçta 992 sayfalık kitap yayınlıyorsanız bunu yapmanız gerekir.
Şimdi gelelim kitabın içeriğine. 6 bölümün alt başlıkları 15 maddeden oluşmakta, ayrıca bu maddelerin de kendi içinde alakalı konu başlıkları bulunmaktadır. Sırasıyla bölümleri listeleyelim;
- Gelişim Psikolojisinin Temel Konuları
- Yaşamın Başlangıç Yılları
- Fiziksel Çocuk
- Düşünen Çocuk
- Toplumsal Çocuk
- Bir Bütün Olarak Çocuk
-
Gelişim Psikolojisinin Temel Konuları
Bu bölümde ‘Gelişim Üzerine Farklı Bakış Açıları’ başlığı altında kalıtım-çevre ilişkisi, evreler ve ardışık örüntüler konularına değinilerek gelişim üzerindeki iç ve dış etkiler konusu işlenmektedir. Kitapta sürekli ilgili konularda yapılmış bilimsel araştırma sonuçlarını ve raporlarını bulacaksınız. Örneğin ‘Davranış Genetiği Uzmanları Genetik Etkileri Nasıl Saptıyorlar?’ isimli bir araştırma raporu ile ilk bölümde karşılaşacaksınız. Gelişim kuramları başlığı altında sırasıyla; Psikanaliz Kuramları, Bilişsel Gelişim ve Bilgi İşleme Kuramları, Öğrenme Kuramları konuları işlenmekte ve kuramların karşılaştırılmasına değinilmektedir. Araştırma yöntemleri hakkında bilgilerle bölüm bitmektedir.
-
Yaşamın Başlangıç Yılları
Doğum öncesi gelişim ile başlayan bu bölümde gebe kalma süreci hakkında bilgiler verilmektedir. Gebeliğin başlangıcı ve genetik bilimini burada okuyabilirsiniz. Gebeliğin başlangıcından doğuma dek gelişim detaylı bir şekilde aktarılmış bölüm içerisinde. Doğum öncesi gelişim evreler halinde anlatılmış, cinsiyet farklılıkları ve doğum öncesi davranışlar konusuna da değinilmiş. Fakat öyle bir başlık var ki şahsen ben gebelik sürecindeki anne adaylarının bu bölümü okumasının onların kaygı düzeylerini artırabileceğini düşünüyorum. Bu bölümün adı; Doğum öncesi gelişimde karşılaşılan sorunlar. Burada genetik bozukluklar ve kromozom hataları gibi hamilelik sürecindeki anne adaylarını tedirgin edebilecek türden konular işlenmektedir.
Doğum ve Erken Bebeklik Dönemi başlığı altında doğum süreci, doğum tercihleri ve düşük doğum ağırlığı hakkında bilgiler bulunmaktadır. Erken bebeklik dönemi davranışlar ve refleksler konusundan sonra farklı bebek ağlamaları üzerine yapılmış çok güzel bir araştırma raporunu okuyabilirsiniz. Beslenme, sağlık bakımı ve aşılar hakkındaki bilgilerle bu bölüm sona eriyor.
-
Fiziksel Çocuk
Adı üzerinde bu bölümde çocuğun fizyolojisi üzerinde durulmaktadır. Beyin ve sinir gelişimiyle başlamakta, kemikler, kaslar ve motor beceriler hakkında bilgilerle devam etmektedir. Endokrin sistemi ve üreme sistemlerinin ardından çocuklarda spor hakkında bilgileri bu bölümde okuyabilirsiniz. Ergenlikte cinsel davranışlar konusundan sonra araştırma raporu olarak çocuk istismarı ve ihmali konularına yer verilmektedir.
Ayrıca çocuğun algısal gelişimi de yine bu bölümde bulunmaktadır. Erken algısal ve duyusal beceriler hakkında enteresan bilgilerin ardından ‘Bebeklerin çekici yüzleri tercih etmesi’ hakkında bir araştırma raporu yer almaktadır. Nesne algılanması, nesne sürekliliği ve bebeklerin depresyondaki annelere tepkileri konularındaki bilgilerle bu bölüm sona ermektedir.
-
Düşünen Çocuk
Bu bölümde bilişsel gelişim başlığı altında bol bol Piaget’nin düşüncelerini okuyacaksınız. Bebeklikten ergenlik dönemine kadar gelişimi Piaget’nin kuramsal perspektifinden öğreneceksiniz. Aynı zamanda Piaget’nin görüşlerine yapılan itirazları da bu bölümde bulabilirsiniz. Ayrıca Psikolog David Elkind’in ‘Ergenlerde Benmerkezcilik’ isimli araştırma raporunu okuyabilirsiniz. Bilişsel yeteneklerde bireysel ayrılıklar adı altında ilk zeka testlerinden günümüz modern zeka testlerine kadar gelişen yetenekleri ölçme sistemleri üzerinde durulmaktadır. Zeka üzerine farklı görüşleri ve ‘Stereotip Tehdidi’ isimli araştırma raporunu burada bulabilirsiniz. Şüphesiz bilişsel gelişim denildiğinde önemli bir faktör de dil gelişimidir. Günümüz ebeveynlerini en çok tedirgin eden konulardan birisi de dil gelişimi bağlamındadır. Bu bölümde ‘Afrika Kökenli Amerikalıların Konuştuğu İngilizce’ isimli araştırma raporu bulunmaktadır.
-
Toplumsal Çocuk
Bu bölüm, kişiliğin tanımlanması, biyolojik ve genetik olarak açıklanması ve kişiliğin öğrenme kuramlarıyla açıklanması konularından bahsetmektedir. Kişiliğin psikanaliz kuramıyla açıklanması hakkında bilgilerin de yer aldığı bölümde aynı zamanda gerçek hayattaki rol modelleri konularına da değinilmektedir. Freud ve Erikson arasındaki farklılıklar konusu ve Bowlby’nin meşhur bağlanma modelinden bahsedilmektedir. Evlat edinme ve gelişim hakkındaki araştırma raporuyla kişilikle ilgili bölüm bitmektedir. Devamında benlik, cinsiyet ve cinsiyet rolleri kavramlarına yer verilmektedir. Toplumsal ilişkilerin gelişimi başlığında ise ebeveyn ile ilişkiler, akran ilişkileri ve bağlanmalarda görülen nitelik farklılıkları konuları işlenmektedir. ‘Okuldaki zorbalar ve kurbanları’ başlıklı bir araştırma raporu bulunmaktadır. Diğer bir başlık ise toplumsal biliş ve ahlak gelişimi’dir. Toplumsal biliş gelişimi ve ahlak gelişimini bu bölümde okuyabilirsiniz.
-
Bir Bütün Olarak Çocuk
Geldik koca kitabın son bölümüne. Aile sistemi içinde çocuk hakkında bilgilerle başlayan bölüm Bronfenbrenner’in biyoekolojik yaklaşımı konusuyla devam ediyor. Aile içi etkileşim konusundan sonra ‘Dayak Atmak ya da Atmamak’ konulu bir araştırma raporunu okuyabilirsiniz. Çocuk yetiştirme örüntüleri başlığı altında Ebeveynlik Tarzları kısmında çeşitli anne-baba tutumları konularına değinilmektedir. Steingberg ve Dornbusch’un farklı çocuk yetiştirme tarzları üzerine yaptıkları araştırma örneğini de okuyabilirsiniz. Kardeşler arası ayrım, ebeveynin karakteristik özellikleri, aile yapısı, boşanma, anne-baba’nın iş durumu diğer konu başlıkları. ‘Boşanma Kaçınılmaz Olduğunda’ isimli bir araştırma raporunu da bu bölümde okuyabilirsiniz. Sonraki bölüm genel olarak ebeveyn dışı çocuk bakımı hakkında. Ebeveyn dışı bakımın çocuğun kişiliğine, bilişsel gelişimine ve bağlanma üzerine etkileri konularını bu bölümde bulabilirsiniz. Okula uyma ve uyum sağlama, Televizyonun öğrenmeye etkileri, ebeveynin televizyon izlemeyi düzenlemesi, bilgisayar oyunlarının etkileri konularından bahsedilen bölümde İnternet başlığı bulunmamaktadır. Muhtemelen kitabın kaleme alındığı dönemde internet henüz hayatımıza girmemiştir diye tahmin ediyorum. Bu bölüm sosyo-ekonomik etkiler konusuna değinerek bitmektedir. Atipik Gelişim bölümünde ise sırasıyla şu konular ele alınmaktadır;
- Dikkat Eksikiği ve Hiperaktivite Bozukluğu
- Davranım Bozukluğu
- Yeme Bozuklukları: Bulimia, Anoreksiya Nervoza
- Depresyon
- Ergenlikte İntihar
- Zeka Geriliği
- Öğrenme Yetersizlikleri
- İleri Zekalılık
- Yaygın Gelişim Bozuklukları: Otistik Bozukluk, Asperger Bozukluğu,
Çocuk Gelişim Psikolojisi
‘Hepsini Bir Araya Getirmek: Gelişen Çocuk’ bölümüyle kitap bitiyor. Bu bölümde genel bir özet verilmiş.
Çocuk gelişimi üzerine bu kadar kapsamlı ve akıcı üslubuyla okuyucuyu büyüleyen kitap sayısı ne yazık ki çok az. Kitapta bol bol gerçek hayat hikâyeleriyle çocuk gelişimi konusu ele alınmış. Kimi zaman roman esintileriyle bu hikâyelerin içine dalıyorsunuz. Hem bilimsel hem de gerçek hayattan verilen somut örneklerle kitap şahsen benim en sık yararlandığım kaynaklar arasında bulunmaktadır. Eğer çocuk gelişimi veya çocuk psikolojisiyle ilgileniyorsanız ve bu kitabı okumamışsanız büyük bir kayıptır diyebilirim.
Bitirirken her zamanki uyarımı yapmak istiyorum; Lütfen bu yazımda eksik veya hatalı bulduğunuz bölümler varsa benimle iletişime geçiniz. Olumlu veya olumsuz her türlü eleştiriniz beni memnun eder.
Hakan TOKGÖZ
Klinik Psikolog – Konya
05511116504
https://www.instagram.com/psikologhakantokgoz/
İçindekiler
Cevap yok